Üç eksenli basınç dayanımı deneyi (üç eksenli basınç testi), zeminlerin taşıma kapasitesini ve mekanik özelliklerini belirlemek için yapılan laboratuvar testlerinden biridir. Bu test, zemin numuneleri üzerindeki stres ve deformasyon ilişkilerini inceleyerek zeminlerin dayanım özelliklerini değerlendirir.

UU – CU ve CD olmak üzere üç farklı türü vardır.

UU – Unconsolidated Undrained yani konsolidasyonsuz ve drenajsız demek.

CU – Consolidated Undrained yani konsolidasyonlu ve drenajsız demek.

CD – Consolidated Drained yani konsolidasyonlu ve drenajlı demek.

Bu yazımızda en yaygın gözlemlenen “konsolidasyonsuz ve drenajsız (UU)” türünden bahsedeceğiz.

UU Testinin Amacı

UU testi, zeminlerin drenaj şartları altında, yani suyun numune içinden serbestçe hareket edemediği durumlarda, dayanım özelliklerini belirlemeyi amaçlar. Bu test, özellikle kısa süreli yüklemelerde zemin davranışlarını incelemek için kullanılır.

Zeminde Üç Eksenli Basınç Dayanımı Deneyi (UU) Nasıl Yapılır?

Numune Hazırlığı:

• Test için zemin numunesi, silindirik bir şekil alacak şekilde (genellikle 38 mm çapında ve 76 mm yüksekliğinde) hazırlanır. Numune, laboratuvar koşullarında (örneğin, zemin sıkıştırma veya kalıplama yöntemiyle) elde edilir.

Numunenin Yüklenmesi:

• Hazırlanan numune, üç eksenli test cihazına yerleştirilir. Üç eksenli test cihazı, numuneye üç yönden eşit şekilde yük uygulayarak zemin davranışını ölçer.

Şartlandırma:

• UU testinde, numune su doygun durumda bırakılır, yani zemin içindeki su serbestçe hareket edemez (drenaj yapılmaz). Bu, zemin numunesinin kısa süreli yüklemelerde nasıl davrandığını değerlendirmek için gereklidir.

Yükleme:

• Numuneye eksenel yük uygulanır. Yükleme işlemi sırasında, numunenin taşıma kapasitesi ve deformasyon özellikleri ölçülür. Genellikle eksenel yük ve yan yükler uygulanarak numunenin dayanım özellikleri belirlenir.

Deformasyon ve Dayanım Analizi:

• Numune üzerindeki stres ve deformasyon verileri toplanır ve analiz edilir. Test, numunenin kayma dayanımını ve maksimum dayanım kapasitesini belirlemek için kullanılır. Ayrıca, numunenin plastisite, kohezyon ve içsel sürtünme açısı gibi özellikleri belirlenir.

Grafiksel Analiz

UU testi sonuçları genellikle stres-deformasyon grafiklerinde gösterilir. Bu grafiklerde:

• Şekil: Eksenel yük ile deformasyon arasındaki ilişki.
• Geri Çekilme Eğrisi: Numunenin maksimum dayanım noktasındaki davranışı.
• Şev ve Kayma: Numunenin kayma ve deformasyon eğilimleri.

Testin Önemi ve Kullanımı

• Dayanım Analizi: UU testi, zeminlerin kısa süreli yükleme altında taşıma kapasitesini belirlemekte kullanılır. Bu, temel tasarımı ve zemin stabilitesi analizleri için önemlidir.
• Kohezyonlu Zeminler: Kil gibi kohezyonlu zeminlerin dayanım özelliklerini belirlemek için uygundur, çünkü bu zeminler su doygunluğunda bile farklı davranışlar sergiler.
• Kısa Süreli Yükler: Test, zeminlerin kısa süreli yükler altındaki davranışlarını değerlendirmek için kullanılır, bu da özellikle inşaat projelerinde geçici yüklerin etkilerini anlamak için önemlidir.

UU testi, zemin mühendisliğinde, inşaat mühendisliğinde ve yapı mühendisliğinde zeminlerin dayanım ve stabilitesini değerlendirmek için kritik bir testtir. Bu testin sonuçları, proje tasarımlarının güvenli ve etkili bir şekilde yapılmasına yardımcı olur.